انفجار انتحاری در میان اجتماع اعضاء فدراسیون
انجمنهای جوانان سوسیالیست برای حمایت از بازسازی شهر کوبانی در شهر مرزی سوروچ از توابع استان شارلی اورفا
در جنوب ترکیه منجر به کشته شدن۳۴ تن
و زخمی شدن بیش از ۱۰۰
تن شد ، داعش مسئولیت این انفجار را بر عهده گرفت و حزب
کارگران کردستان (P.K.K)با مقصر دانستن حزب
عدالت و توسعه(AKP) در این انفجار بدلیل همکاری با داعش اقدام به یکسری عملیات انتقام
جویانه بر علیه ارتش و پلیس ترکیه نموده و اعلام نمود که پروسه مذاکرات صلح را
تمام شده تلقی می نماید .
در پی این تحولات ارتش
ترکیه اقدام به افزایش حضور نظامی در مرزهای جنوبی این کشور و هدف قرار دادان
مواضع داعش ، حزب اتحاد دموکراتیک کردها (PYD)و P.K.K در سوریه و
شمال عراق در مناطق تحت حاکمیت اقلیم کردستان توسط جنگنده بمب افکن ها نیروی هوایی
، حملات موشکی و توپخانه ای نمود و در اقدامی همزمان اقدام به حمله به خانه های
تیمی داعش و P.K.K در داخل ترکیه در شهرهای مختلف و از جمله استانبول
و دستگیری گسترده اعضاء آنها نمود که براساس آخرین اخبار در حدود 1000 نفر تاکنون
دستگیر شده اند .
PYD هدف رسمی خود را دستیابی به منطقه خودمختار در داخل ساختار
کشور سوریه و اداره مناطق کردنشین سوریه توسط کردها اعلام کرده است در همین حال
داعش اعلام خلافت اسلامی نموده یک سوم از کشور عراق و نیمی از کشور سوریه را اشغال
نموده ، هر روز در حال ارتکاب جنایت علیه بشریت و نسل کشی می باشد و از همه
مسلمانان جهان دعوت به پیوستن به اصطلاح خلافت اسلامی نموده است با این وجود حکومت
ترکیه PYD و داعش را در یک ردیف قرار داده و هر دو را تروریست می خواند و
همچنین خواستار سرنگونی بشار اسد می باشد.
دولت ترکیه هدف خود از تجاوز به محدوده سرزمینی کشورهای
عراق و سوریه را مقابله با داعش و تروریسم در غالب ائتلاف بین المللی اعلام نموده
است لیکن پیوستن دولت ترکیه به ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش و دخالت مستقیم
در بحران سوریه در مقطع کنونی باتوجه به تاخیر چندین ماهه دولت ترکیه در پیوستن به
این ائتلاف ، اختلافات ترکیه با ایالات متحده در مورد سوریه در گذشته و تحرکات و
مواضع دولت و ارتش ترکیه در چند سال اخیر ابهامات در خصوص نیات و اهداف سیاست
خارجی ترکیه در خاورمیانه را برجسته می کند ، به نظر میرسد دولت ترکیه دارای اهداف
متفاوتی از اهداف اعلامی خود می باشد ، براستی هدف سیاست خارجی ترکیه از در گیری
در بحران سوریه چیست ؟
برای پاسخ گویی به
این ابهامات و پرسش ها در خصوص اهداف سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه سعی می کنیم با
برسی اجمالی خصوصیات ژئوپلتیک ترکیه و مناطق همجوار ، تحولات بحران سوریه در چند
سال گذشته و مواضع ترکیه در مورد آن و تحولات جاری سیاست داخلی ترکیه به این پرسش
ها پاسخ داده و ابهامات را از اهدف سیاست خارجی ترکیه بزدائیم و علل اقدامات نظامی
و امنیتی اخیر ترکیه را بیان نمائیم .
خصوصیات ژئوپلتیک ترکیه و مناطق همجوار
مطالعه خصوصیات ژئوپلتیک ترکیه ، مخصوصا مناطق جنوبی بیانگر
نکات حائز اهمیتی به شرح ذیل است . دروازه ورود و گسترش نفوذ ترکیه به خاورمیانه
در مناطق کردنشین عراق و سوریه واقع شده است ، سرمنشاء منابع آبی رودخانه های
متعدد منطقه از جمله دجله و فرات در مناطق کوهستانی کردنشین ترکیه
قرار داشته و محل عبور آنها از مناطق کردشین عراق و سوریه می باشد و همچنین منابع
نفتی و گازی گسترده ای در مناطق کردنشین عراق قرار دارد . ترکیه برای گسترش نفوذ
در خاورمیانه و ایفای نقش به عنوان قدرت برتر منطقه ای و یکی از قدرتهای مطرح بین
المللی و دستیابی به اهداف هژمونیک خود ناچار از تسلط بر این مناطق بوده و منابع
مذکور از اهمیت استراتژیکی برخوردار می باشند
.
تحولات بحران سوریه
با آغاز تحولات خاورمیانه از سال 2011 و مخصوصا بحران
سوریه شاهد تغییرات جاه طلبانه روشها و ابزارهای دستیابی به اهداف در سیاست خارجی
ترکیه هستیم . سیاست به صفر رساندن مشکلات با همسایگان از طریق دیپلماسی اقتصادی و
فرهنگی به سرعت با سیاست سوار شدن بر امواج انقلاب های عربی و ایجاد محور اخوانی
از آنکارا تا قاهره از طریق حمایت از گروههای معارض حکومت های کشورهای منطقه و با استفاده
از ابزارهای نظامی و امنیتی و جنگ نیبابتی جایگزین گردید ، هرچند ترکیه باتوجه به
اشتباهات محاسباتی نخبگان این کشور از میزان قدرت خود ، جریان تحولات منطقه ،
خصوصیات ژئوپلتیک منطقه و واکنش ها و اقدامات بازیگران متعدد منطقه ای و بین
المللی از جمله ایران و محور مقاومت ، روسیه و همچنین عربستان موفق به سرنگونی
حکومت بشار اسد و تشکیل محور اخوانی نگردید. لیکن همچنان در صدد دستیابی به اهداف
استراتژیک خود از روشهای دیگر می باشد .
طولانی شده بحران سوریه و فرسایشی شدن جنگ داخلی ، اختلافات
در مورد آینده سوریه و نظم خاورمیانه در میان معارضان حکومت سوریه و بازیگران حامی
آنها بروز یافته و هر یک از بازیگران منطقه ای و بین المللی تنها برای دستیابی به
منافع خود فعالیت و از گروههای وابسته به خود حمایت می نمایند . با نا امیدی ترکیه
از سرنگونی سریع حکومت بعث سوریه ، ترکیه سعی در جلب نظر ایالات متحده و اروپا جهت
ایجاد یک منطقه حائل و پرواز ممنوع در شمال سوریه نمود که تاکنون موفق به این
مسئله نگردیده است . در نتیجه این اختلافات و خلآ قدرت شکل گرفته شاهد ظهور و قدرت
یابی داعش در سوریه و عراق و تقسیم سوریه به مناطق قومی و مذهبی گردیده ایم .
پس از مقاومت پیشمرگه های واحد های دفاع از خلق در شهر
کوبانی در مقابل داعش مبارزان کرد در چندین ماه گذشته موفق به دستیابی به پیروزی
های گسترده ای در مناطق کردنشین شمال سوریه و پاکسازی این مناطق از تروریست های
داعش شده اند و موفق به اتصال دو کانتون جزیره و کوبانی گردیده و کردیدوری کردی از
قامشلی در استان حسکه تا کوبانی در حلب شکل گرفته و در صورت تداوم روند کنونی موفق
به اتصال کانتون کوبانی به کانتوم عفرین و در اختیار گرفتن تمامی مناطق شمال سوریه
، تسلط بر مرز سوریه و ترکیه و تشکیل منطقه خودمختار در این مناطق همانند الگوی
اقلیم کردستان عراق خواهند شد ، مسئله ای که ترکیه هراس بسیار زیادی از آن دارد و
در صدد جلوگیری از وقوع آن می باشد .
تحولات جاری سیاست داخلی ترکیه
در انتخابات اخیر مجلس ترکیه حزب عدالت و
توسعه (AKP) 40.86 ، حزب جمهوری خواه خلق ترکیه (CHP) 24.96 ،
حزب حرکت ملی ترکیه16.29 (MHP) و حزب دموکراتیک خلق ها 13.12 (HDP) درصد
از آراء را کسب نمودند و حزب کردی HPD موفق به
دستیابی به پیروزی چشمگیری گردیده و با گذشتن از حدنصاب 10 در صدی آراء به عنوان
اولین حزب کردی و با کسب 80 کرسی به صورت مستقل در مجلس ترکیه حضور یافت . با کاهش
آراء حزب عدالت و توسعه از 49.95 درصد آراء در سال 2011 به 40.86 درصد در
انتخابات اخیر این حزب نه تنها به هدف اصلی خود که کسب دو سوم آراء مجلس برای
تغییر قانون اساسی بود دست نیافت بلکه حدنصاب آراء لازم جهت تشکیل دولت را نیز از
دست داد و مجبور به ائتلاف با دیگر احزاب برای تشکیل دولت می باشد . با مقایسه نتایج انتخابات اخیر با انتخابات دور
قبل مجلس ترکیه و همچنین انتخابات ریاست جمهوری گذشته نکته حائز اهمیت این است که
اکثر آرائی که منجر به موفقیت حزب HDP در این انتخابات گردید
آرائی است که از سبد رای حزب AKP خارج گردیده و به سبد حزب HDP انتقال یافته است . مقایسه میزان
آراء اکتسابی AKP در مناطق کردنشین جنوب و
شرق ترکیه و حتی برخی شهر های دیگر گواه این مسئله است .
برداشت نخبگان تصمیم گیر ترکیه از این تحولات و همچنین
تحولات سوریه این است که جنبش کردی در طی سالیان اخیر قدرت فزاینده ای یافته است
که می تواند از این موقعیت در مذاکرات صلح میان پ.ک.ک و دولت ترکیه بهره برداری
نماید و دولت ترکیه مجبور به واگذاری امتیازات گسترده ای به پ.ک.ک در این مذاکرات
خواهد شد .
نتیجه گیری
علیرغم اهداف اعلامی از سوی دولت ترکیه مبنی بر مبارزه با
تروریسم و جلوگیری از تجاوزات به نقاط مرزی و مبارزه با داعش در قالب ائتلاف بین
المللی باتوجه به نکات مذکور به نظر می رسد اهداف سیاست خارجی ترکیه از اقدامات
اخیر متفاوت بوده و نخبگان تصمیم گیر ترکیه دارای انگیزه های متعدد و اهداف
چندگانه حداقلی و حداکثری در اقدامات نظامی و امنیتی اخیر هستند . اهداف حداقلی
تحرکات اخیر ترکیه شامل جلوگیری از قدرت یابی بیشتر PYD ، تکمیل کریدور
کردی و تشکیل منطقه خودمختار در شمال سوریه در بعد خارجی ، تضعیف شبکه P.K.K در ترکیه و تحت
تاثیر قرار دادن نتایج انتخابات اخیر مجلس در بعد داخلی می باشد و اهداف حداکثری ،
در صورت موفقیت در کسب نظر موافق ایالات متحده ، اتحادیه اروپا و شورای ناتو شامل ایجاد
منطقه حائل و پرواز ممنوع در شمال سوریه ، تقویت نیروهای معارض حکومت حزب بعث
سوریه و نهایتا سرنگونی دولت بشار اسد و به قدرت رساندن نیروهای نزدیک به خود در
سوریه و از بین بردن عمق استراتژیک P.K.K در بعد خارجی و در
بعد داخلی تضعیف P.K.K در درون ترکیه و سلب کارتهای بازی این حزب در
مذاکرات صلح و نهایتا خلع سلاح P.K.K می باشد .
